ریاضی‌دانی که اشعارش دیده نمی‌شد
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۷۶۸۱۷
چندین سال است که در ۲۸ اردیبهشت ماه برنامه‌های مختلفی در کشور و نیز در خارج از کشور به مناسبت روز بزرگداشت خیام نیشابوری برگزار می‌شود. کانون این برنامه‌ها در زادگاه خیام یعنی شهر نیشابور است.
حکیم عمر خیام نیشابوری در ۲۸ اردیبهشت سال ۴۲۷ خورشیدی در نیشابور زاده شد، نام کامل او غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری است که با نام‌هایی نظیر خیام نیشابوری، خیامی النّیسابوری و خیامی نیز خوانده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
با اینکه وی از نظر علمی جایگاه بالایی دارد و به او لقب «حجّةالحق» داده‌اند، اما بیشترین شهرتش را در سطح جهان مدیون رباعیاتش است. رباعیات او به بسیاری از زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده است. ادوارد فیتزجرالد با برگردان رباعیات خیام به زبان انگلیسی نقش زیادی در شهرت وی در غرب دارد.
وقتی خیام نیشابوری جان شاهزاده سلجوقی را نجات میدهدخیام آثار علمی خود را به زبان عربی تألیف کرد و از جمله آثار مشهور او در علم ریاضی می‌توان به کتاب‌های «رساله جبر و مقابله»، «رساله فی شرح ما اشکال من مصادرات کتاب اقلیدس»، «رساله فی الاحتیال لمعرفه مقداری الذهب و الفضه فی جسم مرکب منهما» که مقصود از آن، بیان دستور ارشمیدس و ترازوی او برای تعیین وزن اشیا با توجه به وزن مخصوص هر یک است، «لوازم الامکنه» درباره فصول و علت اختلاف هوای بلاد و اقلیم، «رساله فی الکون و التکلیف» و نیز «رساله الجواب من ثلاث مسائل»، اشاره کرد.
بیشتربخوانید
راز محبوبیت «حافظ شیرازی» چیست؟از آثار فارسی خیام نیز «رساله در علم کلیات» یا رساله وجودیه، ترجمه «خطبه الغراء» که اصل این خطبه از ابن سینا در توحید خداوند است و خیام این خطبه را در سال ۴۷۲ به خواهش یکی از دوستان خود در اصفهان ترجمه کرده، قابل ذکر است.
قدیمی‌ترین منابعی که درباره خیام مطالبی در آن‌ها می‌توان یافت نیز شامل نامه منتسب به سنایی، کتاب میزان الحکمه عبدالرحمن خازنی، کتاب الزاجر للصغار تألیف زمخشری، چهار مقاله نظامی عروضی سمرقندی و تتمه صوان الحکمه ابوالحسن بیهقی است.
همچنین کهن‌ترین منابعی که می‌توان در آن‌ها از رباعیات خیام سراغ گرفت، نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکما) شهروزی، مرصاد العباد نجم‌الدین رازی و پس از آن‌ها تاریخ جهانگشای جوینی، تاریخ گزیده حمدالله مستوفی، مونس الاحرار بدرالدین جاجرمی و نزهه المجالس جمال خلیل شروانی هستند.
شهرت خیام به دلیل ریاضی‌دانی است و شعر‌های او در زمان حیاتش اصلاً دیده نمی‌شد. اهمیت عمر خیام در تاریخ ایران بیشتر به خاطر افکار فلسفی عمیقی بود که آن‌ها را در قالب رباعیات فصیح درمی‌آورد و در عین رعایت معنی، چنان کلمات را به کار می‌گرفت که ابیات او را نمونه بارزی از فصاحت و روانی و بلندی معنا معرفی کردند.
«در کارگه کوزه گری رفتم دوش / دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش / ناگاه یکی کوزه بر آورد خروش / کو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش.» اولین اشاره‌ای که به شعر خیام شده، صد سال پس از مرگ اوست که اشعارش را در حاشیه دفتر‌ها و کتاب‌های که مطالعه می‌کرده و یا می‌نوشته پیدا می‌کنند.
با همه این‌ها شهرت عمده خیام به سبب رباعیات او است. معلوم است که خیام پرگویی را دوست نمی‌داشته است، نه به تألیف کتاب‌های مفصل علاقه نشان داده و نه به سرودن اشعار مفصل پرداخته است. احتمال دارد به سبب اشتغال به فلسفه و ریاضی پرداختن به شاعری را برازنده خود نمی‌دانسته و در مآخذ قدیم هم شهرت او به سبب شاعری وی نیست.
خیام در جبر و مقابله پژوهش‌های ارزنده‌ای دارد و در طب و نجوم نیز سرآمد دوران خود بوده و شاهزاده سلجوقی را که به مرض آبله گرفتار آمده بود، درمان کرده است.
برای شناخت بیشتر ابعاد شخصیتی این ریاضی‌دان، شاعر، به سراغ قدم‌علی سرامی، پژوهشگر و خیام‌پژوهش رفتیم، او به خبرنگار مهر گفت: یکی از شگرد‌های خیام این است که قالب قصیده به معنای پرگویی را کنار گذاشته و در قالب کوتاه رباعی سخن گفته است.
وی افزود: خیام در قبال عالم حیرت‌انگیز می‌گوید بدان‌که نمی‌دانی خداوند جهان را برای ائتلاف همگانی خلق کرده است.
این پژوهشگر که در حافظ‌شناسی نیز چندین کتاب مانند «تمثیل و مثل» تألیف کرده است، بیان کرد: نباید خیام را از بابت چیزهایی که اطلاع ناقص داریم، کوچک بشماریم و تأثیرات امروزی او را در افکار جهانیان کم جلوه بدهیم.
سرامی ابراز کرد: رباعیات خیام که به او نسبت داده شده ۷۲ رباعی است و البته آن را هم به صورت قاطع که ۷۲ رباعی باشد نمی‌توان برشمرد، اما رباعیات خیام توانسته تمام جهانیان را تسخیر کند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: یکی از اساسی‌ترین حرف‌های خیام به من و شما این است که زیاد تند نرویم و اگر حرف حسابی داریم، آن را برای جهانیان بیان کنیم.
وی به یکی از دیدگاه‌های خیام در خصوص هجرت انسان‌ها پرداخت و گفت: منظر دیگری که موجب هجرت بعضی از افراد در رباعیات شده است، این است که خیام از آفرینش سوال کرده و آفرینش برایش شگفتی دارد.
دانشمندی که علمی به وسعت تمام تاریخ به یادگار گذاشتبه گفته ستاره‌شناسان، تقویم خیام نیشابوری دقیق‌ترین تقویم جهان است که در ۱۰۷۹ میلادی (پانزدهم اسفندماه) از سوی حکیم عمر خیام نیشابوری دانشمند و ریاضی‌دان ایرانی تکمیل شد.
به اعتقاد ستاره‌شناسان، تقویم هجری خورشیدی دقیق‌تر از تقویم میلادی است، زیرا که مشکل در دقت آن هر ۳ هزار و ۷۷۰ سال، یک روز است و تقویم میلادی هر ۳ هزار و ۳۳۰ سال یک روز به مشکل می‌خورد.
ابوالفتح، عمربن ابراهیم خیام نیشابوری که در سال ۱۰۴۴ میلادی در نیشابور به دنیا آمد و در سال ۱۱۲۴ در گذشت، تنظیم‌کننده تقویم رسمی ایران است.
وی در روز جمعه نهم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری در حالی که ۳۲ سال بیشتر نداشت، تقویم ایرانی را تکمیل کرد.
از آنجا که سال مداری یا حقیقی ۳۶۵ روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه است و سال عرفی ساسانیان، سرراست ۳۶۵ روز بود، هر ۴ سال یک بار، سال عرفی از سال حقیقی یک روز عقب می‌افتاد و نوروز با اول فروردین برابری نداشت.
همچنین هر ۱۲۰ سال یک بار، سال عرفی یک ماه از سال حقیقی عقب می‌افتاد. منجمان ساسانی چاره کار را در این دیدند که با گذشت هر ۱۲۰ سال، یک سال را به صورت چرخشی ۱۳ ماهه حساب کنند، یعنی بعد از ۱۲۰ سال اول، دو ماه فروردین و بعد از ۱۲۰ سال دوم، دو ماه اردیبهشت داشته باشند و به همین ترتیب تا ماه اسفند پیش بروند.
به گفته بسیاری از ستاره‌شناسان تقویم خیام یک تقویم جهانی است.
منبع: مهر
باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی مناسبتیمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: بزرگان ادب شاعران خیام نیشابوری رباعیات خیام ۱۲۰ سال
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۷۶۸۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چهل و ششمین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی کشور در دانشگاه تبریز به کار خود پایان داد
ایسنا/آذربایجان شرقی آیین اختتامیه‌ی چهل و ششمین دوره‌ی مسابقات ریاضی دانشجویی کشور در دانشگاه تبریز برگزار و نفرات و تیم‌های برتر این دوره از مسابقات معرفی شدند.
غلامرضا حجتی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز روز جمعه ۱۴ اردیبهشت طی سخنانی در آیین اختتامیه‌ی این مسابقات اظهار کرد: دانشگاه تبریز به‌عنوان دومین دانشگاه قدیمی کشور و مشهدالشهدای دانشگاههای ایران اسلامی بر خود می‌بالد که همواره جزو رتبه‌های برتر علمی در سطح ملی و بین‌المللی بوده است و اکنون با دارا بودن بیش از ۲۱ دانشکده و پژوهشکده و تحصیل بیش از ۲۱ هزار دانشجوی ایرانی و بین‌المللی یکی از قطب‌های علمی کشور محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: دانشکده‌ی ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر یکی از دانشکده‌های قدیمی و فعال در برگزاری مسابقات دانشجویی، کنفرانس‌ها و سمینارهای علمی در کشور است و بنده نیز به‌عنوان عضوی از این دانشکده افتخار می‌کنم که تقریباً هر دو سال یک بار وگاهی هر سال شاهد برگزاری این قبیل مراسمات در دانشکده‌ی ریاضی هستیم.
حجتی ضمن تقدیر از حامیان مالی این مسابقه، حمایت‌های صورت گرفته از برنامه‌های علمی را نشان‌دهنده‌ی خرد بالا و علاقه‌ی شدید این حامیان به علم عنوان کرد و افزود: مطالبه‌ی اصلی ما این است که باید برای بهبود وضعیت فعلی علوم پایه و مخصوصاً ریاضی چاره‌اندیشی شود؛ چراکه اکنون حال علوم پایه در کشور چندان خوب نیست و مسئولان مربوطه همانطورکه برای جلوگیری از پیری جمعیت، قانون حمایت از خانواده و جمعیت را تصویب کردند، می‌بایست قانونی نیز برای بهبود وضعیت علوم پایه در نظر بگیرند که حتی مورد تأکید رهبرمعظم انقلاب نیز می‌باشد.
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز در خاتمه ضرورت شناسایی، تربیت، شکوفایی و تکریم استعدادهای تحصیلی به ویژه در علوم پایه و ریاضیات را خواستار شد.
مسابقات ریاضی دانشجویی کشور یک فرصت و بستری برای تشویق و ترغیب دانشجویان ریاضی است
رئیس دانشکده‌ی ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر دانشگاه تبریز نیز طی سخنانی گفت: دانشگاه تبریز و دانشکده‌ی ریاضی برای دومین بار میزبانی مسابقات ریاضی دانشجویی کشور را برعهده گرفت و این افتخار بزرگی برای ما است که میزبان یکی از معتبرترین مسابقات ریاضی دانشجویی در سطح جهان بودیم و انجمن ریاضی ایران با افتخار از سال ۱۳۵۲ تاکنون این مسابقات را در بالاترین سطح کیفی و استاندارد برگزار می‌نماید.
سیدحمید رضا مراثی ادامه داد: برندگان مسابقات ریاضی دانشجویی کشور همواره جزو سرآمدان و افتخارات این علم در دنیا بودند که از جمله‌ی این افراد می‌توان به مرحومه دکتر میرزاخانی اشاره کرد که یکی از مدال آوران این مسابقات بود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، با بیان اینکه در حال حاضر علوم پایه و ریاضیات حال و روز خوبی ندارد، افزود: ریاضیات علم مادر و زیرساخت بسیاری از علوم و فناوری است و علی‌رغم اینکه در اسناد بالادستی بر تقویت علوم پایه تأکید شده است، اکنون در بخش آموزش دستاورد خاصی وجود ندارد و تنها جنبه‌ی پژوهشی مورد توجه قرار گرفته است که ما باید علاوه بر تقویت حوزه‌ی آموزشی، بخش پژوهش را نیز هدفمند و در راستای حل مسائل و مشکلات جامعه انجام دهیم.
رئیس دانشکده‌ی ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر دانشگاه تبریز همچنین تربیت نیروی انسانی کارآمد را یکی از ابزارهای تحول آموزشی و پژوهشی علوم پایه عنوان و تاکید کرد: مسابقات ریاضی دانشجویی کشور یک فرصت و بستری برای تشویق و ترغیب دانشجویان ریاضی است و ما ضمن تقدیر از حامیان مالی این مسابقه، امیدواریم این حمایت‌ها تداوم داشته و انجمن ریاضی و حتی وزارت علوم این قدم را از باب انتفاعی بودن دنبال کنند.
ضرورت حفظ مسابقات ریاضی دانشجویی کشور به‌عنوان یک برند مهم و معتبر
مدیرکل دفتر الگوسازی و تکریم نخبگان بنیاد ملی نخبگان کشور نیز گفت: مسابقات ریاضی دانشجویی کشور یک برند معتبر و مهم محسوب می‌شود که ما باید در حفظ و تقویت این برند تلاش کنیم.
محسن شاهرضایی ادامه داد: بنیاد ملی نخبگان کشور در راستای حمایت از مدال‌آوران و نفرات برتر این مسابقات امتیازات ویژه‌ای را در نظر گرفته است و ما باید برنامه‌هایی را برای خروج علوم پایه و ریاضیات از وضعیت فعلی در نظر بگیریم؛ چراکه اکنون ریاضیات از وضعیت سنتی قبل خارج و به یک علم میان رشته‌ای تبدیل شده است و اهمیتی زیادی دارد.
اختصاص بن خرید کتاب برای ۱۰ نفر اول مسابقه ریاضی دانشجویی کشور از سوی مجله معتبر اشپرینگر
محمد صال مصلحیان، رئیس انجمن ریاضی ایران نیز ضمن تقدیر از تمامی عوامل اجرایی، کمیته‌های علمی و حامیان مالی این مسابقات، از اختصاص بن خرید کتاب برای ۱۰ نفر اول این مسابقه از سوی مجله‌ی معتبر اشپرینگر خبر داد.
به گزارش ایسنا، در پایان چهل و ششمین دوره‌ی مسابقه‌ی ریاضی دانشجویی به میزبانی دانشگاه تبریز، دانشگاههای صنعتی شریف، تهران، فردوسی مشهد، صنعتی امیرکبیر و صنعتی خواجه نصیر، عنوان اول تا پنجم بخش تیمی را به خود اختصاص دادند. همچنین دانشگاه صنعتی خواجه نصیر جایزه‌ی دانشگاهی که در سه سال اخیر پیشرفت محسوسی داشته است، دریافت کرد.
در بخش انفرادی نیز جوایز در چهار بخش مدال طلا، مدال نقره، مدال برنز و دیپلم افتخار بین دانشجویان شرکت کننده در این مسابقه توزیع شد.
انتهای پیام
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟